صنايع دستي تبريز

صنایع دستی تبریز،  نیز مانند اصفهان قدمتی دیرینه دارد. در مورد صنایع دستی تبریز باید گفت که تبریز نیز یکی از شهرهای فعال ایران در زمینه ی تولید، عرضه و صادرات صنایع دستی به شمار می رود.

از صنایع دستی تبریز می توان به قالی‌بافی ، قلمزنی روی مس، سفال‌گری، سوزن‌دوزی، کفش‌دوزی، کنده‌ کاری،  گلدوزی، منبت‌کاری، نقاشی روی سرامیک گلیم‌بافی، نگارگری، معرق‌کاری و نقره ‌کاری  اشاره کرد.

در مورد شهر تبریز باید گفت که کلانشهری در منطقه آذربایجان ایران و مرکز استان آذربایجان شرقی است^. این شهر، بزرگ‌ترین قطب اقتصادی منطقهٔ آذربایجان ایران و مرکز اداری، ارتباطی، بازرگانی، سیاسی، صنعتی، فرهنگی و نظامی این منطقه شناخته می‌شود. (ویکی پدیا)

 

 قالي بافي

 

قالی بافی یکی از مهم ترین صنایع دستی تبریز به شمار می رود. گفته شده است که در قرن سوم هجري ، آذربايجان از بزرگترين مراكز بافت قالي و زيلو بوده است.

بیشترین رواج هنر قالی بافی در تبریز به دوره ی سلجوقيان و ايلخانيان بر می گردد.

در این دوره ها قالی بافی بر مبناي مينياتورهاي نسخ خطي خمسه نظامي که اثر قاسم علي می باشد و برخي آثار ديگر دیده مي شود كه بيشتر نقوش قالي و طرز بافت آن را نمايش مي دهند.

در ادامه در دوره تيموريان و سپس در دوره صفويه هنر قالي بافي در این شهر کامل تر شد و نقوش جديدي هم به این هنر اضافه شد.

نقش های جدید شامل گل و بوته ، ترنج و لچك ، گل شاه عباسی، سجاده اي ، حيوانات  رواج پیدا کردند. 

از نظر صادرات هنر قالی بافی اهميت بسياری برای اقتصاد کشور ایران دارد.

هنر قالی بافی به اشتغال زایی هم کمک شایانی کرده است.

معمولا ً در مناطق شهری به صورت کارگاهی و در مناطق روستایی به صورت تکی این هنر و صنعت وجود دارد.

حاصل زحمات هنرمندان علاوه بر فروش داخلی به سایر کشورها نیز صادر می شود.

 

سوزن دوزي

 

این هنر قبلاً درآمد کمتری نسبت به سایر صنایع دستی تبریز داشت. به همین دلیل  علاقه ی هنرمندان به آن كاهش يافته بود ولي در سال های اخیر با تلاش سازمان صنايع دستي ، صنعت سوزن دوزي دوباره رونق يافته است .

در گذشته ماده ی اولیه در این صنعت ابريشم طبيعي بود، اما امروزه به جای آن  از ابريشم مصنوعي استفاده مي شود

 

سفالگري ( خاك سفيد )

 

در بین صنایع دستی تبریز سفال گری هم از انواع قدیمی تر آن ها به شمار می رود.

كليه مراحل ساخت سفال در این شیوه به صورت كاملاً سنتي انجام مي شود. عمدتاً شامل ظروفی مثل فنجان، نعلبكي،  بشقاب، قوري، قندان، كاسه ، پارچ آب و غیره مي شود .

 پوشش اين نوع سفال با دو نوع لعاب ترانسپارانت فيروزه اي و ترانسپارانت بي رنگ انجام مي گيرد.

 روی این سفال خاک سفید می توان تزئیناتی نیز انجام داد مانند استفاده از تكنيك هاي نقاشي ، مشبك كاري، برجسته كاري ، كنده كاري که باعث زیباتر شدن و جذابیتی دوچندان آن خواهند شد. برخي از اين آثار به كشورهاي خارجی نيز صادر ميشود .

 قلمزني روي مس

 

درهنر قلمزنی به وسیله قلم با ضربه ی چکش  بر روی اشیای فلزی به ویژه مس ، طلا، نقره ، برنج نقوش زیبایی را کنده و تزیین می کنند.

از قلم های مختلفی در این هنر استفاده می شود به نام های قلم نیم‌برو قلم سایه.

امروزه برای اینکه در حین قلم زنی سروصدای قلم کمتر به گوش برسد و همچنین ظرف در حین کار سوراخ نشود، ابتدا داخل یا زیر ظرف یا سینی مورد نظر را که معمولاً از جنس طلا  یا نقره است از محلول قیر و گچ پر می‌کنند.

ابتدا نقش مورد نظر را روی ظرف رسم می کنند و قلم متناسب با نوع کار را انتخاب می نمایند.

سپس با چکش بر انتهای قلم ضربه هایی را می کوبند که شدت آن کم و زیاد می شود.

میزان شدت ضربه ها بستگی به عمق نقشی دارد که باید روی مس ایجاد شود.

بعد از اینکه کار ایجاد نقش به اتمام رسید قیر را از مس جدا کرده و روی شیارها گرده زغال می‌ریزند.

سپس با روغن جلای سیاه روی ظرف را می‌پوشانند . این کار باعث می شود که نقش‌های قلمزده شده به شکل خط‌ هایی تیره و مشخص نمایان می‌شود .

كفش دوزی

کفش‌های قدیمی در صنایع دستی تبریز انواع مختلفی دارند که عبارتند از : سگکی ، صندل ، گیوه ، نعلین، دهان‌دولچه‌ای ، اروسی و قُندره .

 كنده كاری

كنده كاری را معمولاً بر روی چوب انجام می شود که با این کار به چوب شکل های مختلفی می دهند.

گلیم بافی

گلیم ها از جنس های ابریشم، پشم گوسفند،  موی بز و یا دیگر چهارپایان اهلی است . از جمله کاربردهای گلیم در قدیم می توان به پوشاندن زمین ، دیوار و یا رواندازی برای حیوانات باربر اشاره کرد.

امروزه  در خانه های شهری نیز از گلیم برای پوشش زمین یا به عنوان تزئین منزل استفاده می شود.

معرق كاری

نام دیگر معرق کاری موزاییک سازی است.

شروع این هنر در ایران از قرن ۶ هجری و در دوره سلجوقیان بود و همچنان ادامه داشت تا در قرن هشتم کامل‌تر و ظریف‌تر شد .

البته در قرن نهم و دهم هجری نیز رشد و پیشرفت بسیار زیادی داشت. لازم به ذکر است که در این دوره (قرن نهم و دهم هجری) اصفهان، کاشان ، آران و بیدگل، هرات ، یزد و سمرقند از جمله شهرهای به نام در این هنر و صنعت به شمار می رفتند .

منبت كاری

روش کار در این هنر به این صورت است که روی یک زمینه نقاسی های برجسته ای قرار می گیرد و علاقه مندان خود را دارد.

نگارگری

 نقاشی های پیدا شده از انسان های اولیه بر دیوار غارها نشان می دهند که پیشینه و قدمت نگارگری حتی از زبان نوشتاری نیز بسیار بیشتر است.

سطوحی که در این هنر برآن کار می شود می تواند سطح کاغذ بوم یا دیوار باشد. 

در این حرفه شخص نقاش کاری که انجام می دهد به این صورت است که  رنگ دانه محلول را در یک رقیق‌کننده فرو برده و از یک عامل چسباننده (یک چسب) بر روی یک سطح (نگهدارنده) مانند دیوار، کاغذ یا بوم استفاده می کند .

در این مطلب به اختصار صنایع دستی تبریز را شرح دادیم.