مسجد جامع اصفهان

« با گذشت صد سال از درگذشت پیامبر دو واژه کاملاً مجزا رسمیت یافت یعنی مسجد و جامع. مسجد از ریشه مسجدی می باشد اگر چه در معنای وسیع تر، در خود قرآن برای اشاره به محل به کار رفته هرچند این معنی به زودی پالایش یافت تا اینکه به صورتی خاص تر بر مساجدی که برای برگزاری نمازهای یومیه مورد استفاده قرار گرفتند اطلاق شد.

مسجد جامع اصفهان

ساده ترین معماری حتی یک اتاق تزئین نیافته برای چنین نمازخانه کفایت می کند. در عین حال مساجدی دیگر به طور اخص برای گروه های مشخصی از قبیل اعضای یک فرقه، یک حرفه، یک مذهب یا جمعیت خاص یا اجتماع برپا می شد. بالاخره از قرن دهم به بعد متداول شدن روز افزون مجتمع هایی با کارکرد مشترک بدین معنا بود.

«جامع »روی هم نوع با شکوهی از بنا که رابطه کاملاً مستقیمی با کارکرد خیلی بزرگتر از مسجد است. مذهب به هر مرد بالغ و آزاده مسلمان تکلیف می کرد که در اجتماع نماز روز جمعه حضور یابد و همین تکلیف نیازی برای پدید آمدن بنایی با مقیاس خیلی بزرگتر از مسجد به وجود آورد. نفس کلمه جامع از ریشه عربی جمع کردن می آید.

(تهیه شده توسط گروه تحقاتی فروشگاه صنایع دستی و لوکس هنر فروشگاه فروش تکی و عمده انواع صنایع دستی از جمله مینا کاری ملیه خاتم کاری فیروزه کوبی و ….)

این کارکرد حیاتی بنا را یادآوری می کند و بقاء می بخشید. این بنا می باید از هزاران نفر، درمقابل تعداد محدود و یا حداکثر 100و200 نفری پذیرایی کند. به علاوه جامع نقش عمومی با مایه های نمادین وتبلیغی داشت که مساجد عادی از آن بی بهره بودند. برای قرن ها در هر شهری تنها برای یک مسجد جامع اجازه ساخت داده می شد. و این ناشی از این واقعیت بود که داشتن یک مسجد جامع در یک استقرا جمعیتی به یک شهر مقام و منزلت می بخشد.

علی رغم تمایز آشکار کاردکردی که بین مسجد و جامع وجود دارد، تا آنجا که به طرح آنها مربوط می شود تفاوتی بین این دو وجود ندارد. حقیقت این است که معمولاً جامع نه تنها عملاً ابعاد بزرگتری دارد بلکه تزئینات بیشتری را نیز داراست با این وجود غالباًمساجدی نیز ساخته شده اند که ازلحاظ شکوه تزئینات چیزی از زیباترین جامع های دوره خود کم نداشتند.»

«مسجد جامع اصفهان، نمونه کامل ترین مسجد چهار ایوانی دوره سلجوقی و یکی از زیباترین بناهایی است که مجموعه کاملی از تزئینات دوران اسلامی ایران را داراست. «این مسجد در عهد سلجوقی و به دستور ملکشاه سلجوقی در محل مسجد قدیمی ساخته شده که در دوره های بعد بارها تغییراتی در آن داده اند و مسجد توسعه یافته، ملحقاتی چند نیز به آن افزوده شده است. از مسجد قدیمی اثری به جا نمانده است اما به گفته مورخین و سیاحانی چون ابن حوقل، مقدسی ریا، ما فرخوخی، ناصرخسرو که آن را دیده و در کتابهایشان ذکر کره اند مسجد دارای فرمی ساده و شامل صحن بزرگ و رواق های متعدد بوده است.»

«با بررسی ها خاکبرداری هایی که در سالهای اخیر در بعضی از قسمت های این مسجد به عمل آمده امید است که ازآثار اولیه این مسجد اطلاعات تازه و دقیقی به دست آید. اما مسجد جامع کنونی که در حقیقت مجموعه ای از شیوه های معماری و آثار هنری دوره های بعد از اسلام تاریخ ایران است شامل قسمت هایی می باشد که بررسی و مطالعه آنها گویای تحولات معماری دوره های اسلامی ایران در مدت هزارسال اخیر است لذا سعی می شود اجمالاً به بررسی بعضی از قسمت های این مجموعه نفیس پرداخته شود.»

«با وجود تحقیقات متعددی که انجام شده نه تاریخچه مسجد مشخص است، نه بررسی مفصلی از ساختمان فعلی آن به عمل آمده و در زمینه تفسیر منابع ادبی و باستان شناسی راجع به بنا اختلاف نظرهای شدید وجود دارد. بنابراین با توجه به عکس ها می توانیم بگوییم نمای کلی صحن متعلق به قرن دوازدهم میلادی است گرچه بیشتر تزئینات فعلی و مناره ها تا حد قابل توجه جدیدتر است؛ دیواره ای گنبد شمالی به طور قطع متعلق به سال 1088است و محراب آن به دستور الجایتو سلطان ایلخانی در سال 1310ساخته شده است در صورت صحت این تاریخ گذاری این بنا تنها باقی مانده این دوران اصفهان است که وجودآن در سال 1955 در نزدیکی مدخل غربی مسجد حکیم کشف شد.»

«مسجد جامع اصفهان از مساجدی است که محراب های متعددی دارد بلند آوازه ترین محراب آن، نه در زیر گنبد نظام الملک بلکه در ضلع شمالی ایوان غربی آن در شبستانی که به وسیله الجایتو، فرمانروای ایلخانی ساخته شده است. این محراب نمونه نفیسی از گچبری است.»
«قدرت و نجابت معماری سلجوقی بی شک به بهترین صورتی در مسجد جامع اصفهان تجلی کرده، یکی از بزرگترین مسجدهای جهان است.»

مسجد جامع اصفهان

«این مسجد تجمع بزرگی از بناها است که محور شمال شرقی – جنوب غربی آن به طول 150 متر با 476 طاقگان مجزا اغلب به صورت گنبد است و روی بنایی که مربوط به قرن 4 هجری است و مسجد ستون داری با صحن مستطیلی بوده و ساخته و اضافه شده است.»(2)

«مسجد جامع اصفهان در شیوه خراسانی بنیاد نهاده شده و بعدها در شیوه رازی، طرح شبستان ستوندار به چهارایوانی تبدیل شد.»(3)

«دارای بیست ساختمان کاملاً متمایز است که در دوره های مختلف تاریخی ساخته شده است و بیش از 13 قرن معماری ایران را نشان می دهد در هر یک از دوره های تاریخی پس از اسلام بخشی از این مسجد ساخته یا تعمیر شده است از همین رو مسجد جامع اصفهان را موزه معماری ایران به شمار می آورند.»

برای خرید کادو روز پدر و هدیه خاص برای روز مادر روی لینک فروشگاه صنایع دستی کلیک کنید

«طرح نخستین مسجد به گونه بومسلمی (شبستان ستوندار) بوده که درسال 156 هجری ساخته شده و کاوش ها، موقعیت آنرا روشن ساخته است. در سال 226 هجری، مسجد کهن ویران شده و بر ویرانه های آن مسجدی بزرگتر (نزدیک به ده جریب) ساخته شده، که طرح شبستان ستوندار داشته است که میانسرایی در میان و شبستان هایی پیرامون آن که بخش جنوبی با شش دهانه، شمالی با چهار دهانه و شرقی و غربی با دو دهانه ساخته شده بودند. مسجد در این زمان بزرگترین حوزه علمی شهر بوده و کتابخانه ای بزرگ داشته که کتاب های علمی زمان، در آن گرد آمده بود و در پای هر ستون شبستان، محفل درسی برپا بوده است.»

موقعیت جغرافیایی

«از این بنا به نام های مسجد جامع عتیق و مسجد جمعه نیز یاد می شود، در بخش قدیمی اصفهان، ضلع غربی خیابان هاتف و انتهای بازار بزرگ میدان واقع گردیده و یکی از برجسته ترین آثارمعماری ایران و جهان است و از آنجا که بخش های مختلف آن در دوران های مختلف تاریخی ساخته و پرداخته شده اند. این مجموعه با دیوار خشتی قطور و مرتفعی محصور می شده که نمای خارجی آن دارای طاق نماهایی بوده است. مسجد دارای 8 ورودی است که در دوره های مختلف ساخته و پرداخته شده است قدیمی ترین ورودی مسجد که اکنون مسدود شده است در شمال شرقی واقع و در کنار آن کتیبه ای آجری به خط کوفی است که حکایت از تعمیر مسجد بعد از حریق سال 515 ه.ق دارد.»